Prawa miejskie Krzeszowic

Wkrótce po odzyskaniu niepodległości Rada Gminy rozpoczęła zabiegi mające na celu przyznanie Krzeszowicom praw miejskich. 15 lutego 1919 r. spośród miejscowych radnych powołano komisję (Stanisław Krókowski, Gabriel Habliński, dr Stanisław Makowski, Marian Kopff, Wawrzyniec Molik, Adam Bogacki), która miała opracować w szczegółach sprawę umiastowienia Krzeszowic. Na sesji Rady, która odbyła się 22 marca 1919 r.:
uchwalono jednogłośnie Umiastowienie Krzeszowic i polecono Zwierzchności Gminnej zwrócić się do kompetentnych władz z prośbą o podniesienie gminy Krzeszowice do rzędu miast, i przyznanie gminie Krzeszowicom na własność Rynku i targowicy wraz z placem dla postoju fur.

W maju tego samego roku wybrano delegację w składzie: Franciszek Kulczycki, Wojciech Wyka i Marian Kopff, która na koszt gminy miała jechać do Warszawy w celu przedłożenia tam prośby o nadanie praw miejskich. W lipcu władze państwowe nakazały wstrzymać się z tymi zabiegami do czasu przeprowadzenia nowego podziału administracyjnego kraju. Mimo to delegacja udała się do stolicy, ale o wynikach tej podróży brak jakichkolwiek wiadomości.

Kilka lat później zabiegi władz gminy zostały uwieńczone sukcesem. Na mocy ustawy z 3 grudnia 1924 r. Krzeszowice zostały podniesione do rangi gminy miejskiej z dniem wejścia w życie ustawy, czyli 1 stycznia 1925 r. Na posiedzeniu Rady gminnej 30 stycznia 1925 r. na wniosek Radnego p. Mossa, Rada gminna uchwala w celu uczczenia uroczystej chwili uznania Krzeszowic miastem, stwarza fundusz wieczysty na ubogich miasta Krzeszowic, i na fundusz ten składa w roku bieżącym kwotę 5000 zł (pięć tysięcy złotych). Odsetki od wyż. wymienionego funduszu mają być rozdzielane co roku między ubogich miasta Krzeszowic, a to z dniem 1 stycznia każdego roku. Na wniosek Radnego p. Polaczka, Rada gminna uchwala urządzić uroczystość w dniu 15 lutego 1925 r. z powodu uznania Krzeszowic miastem i w tym celu wybiera komitet: Kulczycki, Polaczek, Moss, Duda, oraz Zwierzchność gminna z prawem kooptacji. W myśl wniosku p. Polaczka na koszt gminy mają być przyjęci goście zaproszeni zamiejscowi, zaś miejscowi mogą brać udział w mającym się urządzić obchodzie za opłaceniem składki, którą powyższy komitet ustali. Ostatecznie uroczyste obchody tego wydarzenia miały miejsce 22 lutego 1925 r. Rozpoczęły się nabożeństwem, następnie wielki pochód udał się na rynek, gdzie wygłoszono okolicznościowe przemówienie. W budynku plebani odbyło się przyjęcie dla władz i zaproszonych gości, w tym posłów na Sejm (Józefa Matłosza i Antoniego A. Matakiewicza). Pierwszym burmistrzem został Franciszek Kulczycki. Wykonano też nową pieczęć owalną z orłem i napisem „Magistrat Miasta Krzeszowic”.

Data przyznania praw miejskich Krzeszowicom stała się przyczyną nieporozumień. Często przyjmuje się, że wydarzenie to miało miejsce dopiero kilka lat później. 23 marca 1933 r. wydana została ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządowego. Ustawa z 3 lipca 1896 r. (na podstawie której Krzeszowice uzyskały prawa miejskie) utraciła moc obowiązującą. Wszystkie liczące ponad 3 000 mieszkańców miasta, objęte ustawą z 3 lipca 1896 r., zostały z mocy nowej ustawy podniesione do rzędu miast rządzących się ustawą z 13 marca 1889 r. W nowej ustawie zapisano, że Minister Spraw Wewnętrznych może w drodze rozporządzeń w ciągu roku po wejściu w życie ustawy niniejszej po wysłuchaniu opinii zainteresowanych związków samorządowych podnieść również do rzędu miast niektóre z pozostałych miejscowości, objętych dotychczas ustawą z dnia 3 lipca 1896 r., rozciągając na nie moc ustawy z dnia 13 marca 1889 r. ze zmianami, wynikającymi z późniejszych ustaw i ustawy niniejszej. W związku z tym podczas posiedzenia Rady miejskiej, które odbyło się 31 sierpnia 1933 r., po wysłuchaniu przemówienia Przewodniczącego, burmistrza p. Dra Jana Walkowskiego, na temat podniesienia Krzeszowic do rzędu miast rządzących się ustawą z r. 1889 – po wyczerpującej dyskusji i wyjaśnieniach udzielanych przez radnego p. Matusińskiego, opartych ściśle na ustawie samorządowej z r. 1933 i na wniosek radnego p. Stanisława Matusińskiego, - Rada Miejska w Krzeszowicach [...] uchwala zwrócić się do Pana Ministra Spraw Wewnętrznych z usilną prośbą, aby gminę miejską Krzeszowice, położoną w obrębie Województwa Krakowskiego, liczącą według wyników ostatniego powszechnego spisu ludności z 9 XII 1931 r. – 3366 mieszkańców i ustawą z dnia 3 XII 1924, Dz.U.RP. № 110, poz. 985, zaliczoną do rzędu miast objętych ustawą gminną z 3 lipca 1896, Dz.U.Kr. № 51 – zechciał stosownie do postanowień ustępu 3 art. 82 ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego z 23 marca 1933, Dz.U.R. P. № 35, poz. 294 – podnieść do rzędu miast, rządzących się ustawą z dnia 13 marca 1889 – Dz.U.Kr. № 24 i rozciągnąć nie moc tejże ustawy ze zmianami wynikającymi z późniejszych ustaw, oraz z postanowień cytowanej ustawy z 23 marca 1933 [...] o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, odnoszących się do miast Województw południowych.

Rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych (Bronisława Pierackiego) z 18 października 1933 r. Krzeszowice zostały zaliczone do rzędu miast objętych ustawą austriacką z 1889 r. Dla ówczesnych władz miejscowości nadanie praw miejskich miało miejsce w 1924 r. Od tej pory w protokołach z posiedzeń używano określeń burmistrz, Rada miejska, Magistrat (zamiast wcześniejszych naczelnik, Rada gminna, Zwierzchność gminna). Jako miasto od 1925 r. traktuje Krzeszowice m.in.: Krakowski Dziennik Wojewódzki.

W Kronice parafialnej znajdujemy następującą informację o tych wydarzeniach:

"Krzeszowice, zaliczone w roku 1925 do rzędu miast, uginają się pod ciężarem tego zaszczytu, z którym złączone są przeróżne opłaty komunalne i socjalne, ubezpieczenia w Kasie chorych służby domowej i pracowników rolnych, a z ulepszeń – mimo najlepszych chęci Rajców miejskich korzystać będą potomni w dalekiej przyszłości. Nazwa wsi, choć mniej zaszczytna, więcej była do twarzy biednej ludności."



Łukasz Skalny

 

Ciekawostki z przeszłości

Dawne wierzenia i zwyczaje

Statystyka strony

Użytkowników : 2
Artykułów : 281
Odsłon : 274165

Gościmy

Naszą witrynę przegląda teraz 5 gości