Świętokradztwo. 15 czerwca 1908 r. podczas mszy św., proboszcz parafii Przeginia, ks. Felicjan Banasiński zamierzając udzielić wiernym komunii św. otworzył tabernakulum  i spostrzegł, że nie ma w  nim puszki z komunikantami. Po jakim czasie doszły do proboszcza wiadomości, że jakiś chłop chciał na targu w Olkuszu sprzedać Żydom puszkę złoconą. Zainteresowany tą informacją ks. udał do Olkusza i dowiedział się od  nich, że sprzedającym był mieszkaniec Sułoszowy, Antonii Kijak. Wkrótce został zatrzymany przez policję i przyznał się do kradzieży. Nie mogąc sprzedać puszki, zakopał ją w lesie w pobliżu cmentarzu. Na pytanie księdza, co zrobił z komunikantami? odpowiedział: zjadłem. Na procesie, który toczył się 29 października 1908 r. przed sądem okręgowym w Kielcach, Kijak nie przyznał się do kradzieży. Jednak wezwani przed oblicze sądu świadkowie  udowodnili mu winę. Sąd uznał go winnym i skazał na pozbawienie wszelkich praw stanu i 4 lata ciężkich robót. (Gazeta Kielecka, R. 38, nr 87)

Piorun kulisty w kościele. W czasie przystrajania ołtarza na nabożeństwo majowe, wpadł  przez okno, od strony zachodniej do środka kościoła piorun, który przebiegł po ołtarzach bocznych, po strychu, a następnie wyleciał przez otwarte drzwi na cmentarz przykościelny. Tam rozbił beczkę z wodą, po czym zniknął w ziemi. W kościele piorun zapalił ołtarz św. Jana, poprzebijał mury, zniszczył organy i wiązania dachu. Pomimo znacznych szkód, oszacowanych na 3000 rubli srebrnych, nikt z kilkunastu osób przebywających w tym czasie w kościele nie odniósł obrażeń.  (Gazeta Kielecka 1897, R. 28, nr 41)

K. Tomczyk

W odległości około 20 km od Krakowa i 10 km od Olkusza znajduje się stara, średniowieczna wieś Przeginia. Wieś ta usadowiła się przy najstarszym, międzynarodowym trakcie lądowym, łączącym Kraków z Wrocławiem. Nazwa wsi Przeginia jest nazwą topograficzną, pochodzącą od prasłowiańskiego słowa „pergybni”, co oznacza okolica górzysta. Pierwsza informacja o Przegini pojawia się już 1228 roku. Jest ona zawarta w dokumencie klasztoru imbramowickiego, wystawionego tegoż roku przez biskupa Iwo Odrowążą, nadającego norbertankom dziesięciny z nie zasiedlonych jeszcze, ale już kolonizowanych nowizn - czyli ról pozyskiwanych drogą karczunku. Spośród okolicznych wsi Przeginia jest najstarszą miejscowością. Pobliskie Racławice są wzmiankowane w źródłach w 1325 roku; Czubrowice w 1337 roku; Jerzmanowice w 1335 roku; Gotkowice w 1406 roku; Sąspów w 1325 roku; Szklary  w 1329 roku; Łazy w 1470 roku.

W czasach średniowiecznych i nowożytnych Przeginia należała do ziemi, a następnie do województwa i powiatu krakowskiego. Przeginia była własnością monarszą, tzw. królewszczyzną do roku 1377, kiedy to król Ludwik Węgierski nadał Piotrowi Szafrańcowi, podkomorzemu i wojewodzie krakowskiemu w czasowe posiadanie  zamek Pieskowa Skała  wraz z dobrami, do których należała też Przeginia. W XV wieku na skutek dalszych zapisów przez króla zamek i wsie do niego należące przeszły w dziedziczne, prywatne posiadanie Szafrańców.  Ród Szafrańców posiadał zamek i klucz dóbr Pieskowa Skała do 1608 roku, tj. do śmierci syna i dziedzica Stanisława, Jędrzeja Szafrańca, starosty lelowskiego. Po Szafrańcach na krótko kompleks ten należał do Macieja Łubnickiego, a potem do Michała Zebrzydowskiego, kasztelana krakowskiego. W 1655 roku zamek i cały klucz obejmujący wsie: Sułoszowa, Przeginia, Wierzbica, Wielmoża, Milonki, Kalinów, Zadroże, Sąspów, Wolę Sąspowską, i Wolę Kalinowską przejęli od Zebrzydowskich,  Wielopolscy, hrabiowie na Żywcu -  Jan Wielopolski, wojewoda krakowski,  potem jego syn Jan, kanclerz wielki koronny. Po śmierci tego ostatniego (1688 r.) zamkiem i kluczem władała jego żona, Anna z Lubomirskich i jej drugi mąż Stanisław Małachowski. Po nich dziedzicem zamku i dóbr był Franciszek Wielopolski, a po nim Hieronim Wielopolski. W 1783 roku Przegina była własnością Ignacego Przebendowskiego, ekswojewody pomorskiego, a 1791 roku należała do Teresy Wielopolskiej, starościny lanckorońskiej. W 1789 roku w Przegini  było 109 domów, w tym był dwór, plebania, wikaria, karczma, 72 chałupy o jednym gospodarzu, 32 chałupy o dwóch gospodarzach, i jedna bez ogrodu. Wieś liczyła wówczas 662 ludzi. W 1791 roku mieszkało w Przegini 662 osoby, a w 1827 zarejestrowanych było tu 104 domy i 761 mieszkańców. Pod koniec XIX wieku żyło w Przegini ponad 1000 osób.
Również przez cały wiek XIX  Przeginia była własnością prywatną. W 1817 roku  wieś należała do hrabiny Sułkowskiej z Wielopolskich. Po niej Przegina była prywatną własnością rodziny Mieroszewskich, dziedziców Pieskowej Skały.  W 1846 roku właścicielem dóbr Pieskowa Skała został Sobiesław Mieroszewski. Był on właścicielem wsi: Sułoszowa, z dwoma folwarkami; Wielmoża z folwarkiem;  Przeginia z folwarkiem; Wola Kalinowska z folwarkiem i Zadroże. Przegina prywatną własnością Mieroszewskich była jeszcze  pod koniec XIX wieku.  
Po III rozbiorze Polski Przeginia weszła w skład Królestwa Polskiego, będącego pod zaborem rosyjskim. Administracyjnie wieś należała najpierw do województwa krakowskiego, powiatu olkuskiego, a od 1837 – 1845 roku do guberni kieleckiej, potem do guberni radomskiej [1845-1866]. Od 1866 roku ponownie weszła w skład do guberni kieleckiej. Do 1867 roku należała do gminy Pieskowa Skała, a potem weszła w skład gminy Sułoszowa, do której należała aż połowy XX wieku.
W czasie I wojny światowej Przeginia i okoliczne wsie znalazły się w pasie przyfrontowym. Na skutek działań wojennych zostało zniszczonych i uszkodzonych 25 domów, 30 stodół i 30 chlewów. W latach 1918-1939 wieś należała do województwa kieleckiego i powiatu olkuskiego. Podczas II wojny światowej Przeginia należała do Generalnego Gubernatorstwa, dystryktu krakowskiego. W dniach 17-19 stycznia 1945 roku toczyła się bitwa o Przeginię.  Poległo wówczas 105 żołnierzy radzieckich i 12 niemieckich. Zginęło też 7 mieszkańców wioski. Uległo zniszczeniu i  spaleniu 11 domów i 15 stodół.
Podobnie jak w dawnych czasach, także obecnie Przeginia stanowi duży okręg parafialny, liczący dziś 3800 wiernych. Pierwsze, najstarsze źródłowe potwierdzenie istnienia parafii i kościoła w Przegini pochodzi z lat 1325-1327. W tym czasie był tu kościół drewniany, p.w. Św. Michała. W roku 1529 plebanem w Przegini był Marcin z Olkusza, sławny astronom, profesor akademii krakowskiej. Brał udział w dziele reformy kalendarza, zwanego gregoriańskim. W XV wieku okręg parafialny obejmował wsie: Przeginia, Olewin, Osiek, Sieniczno, Zederman, Zimnodół, a w 1611 roku Kosmołów. W tym składzie dotrwał aż do połowy XX wieku. Do rozbiorów parafia Przeginia należała do diecezji krakowskiej i dekanatu Nowa Góra. W latach 1550-1555 kościół w Przegini i inne świątynie w posiadłościach kanclerza Stanisława Szafrańca zostały przez niego pozamieniane na zbory ewangelickie. Katolicy z parafii przegińskiej należeli wówczas do parafii Gołaczewy.
Co stało się z pierwszym,  drewnianym kościołem w Przegini nie wiadomo. Zapewne na miejscu pierwotnego kościoła powstała obecna świątynia, którą wybudował w1662 roku  Michał Zebrzydowski, miecznik koronny, starosta lanckoroński i śniatyński.   W  latach 1902-1908 kościół przegiński został gruntownie przebudowany w stylu noegotyckim i powiększony. Sto lat później, tj. w 2003 roku ks. bp. ordynariusz Diecezji Sosnowieckiej, Adam Śmigielski wydał dekret, którym podniósł  kościół parafialny w Przegini do rangi Sanktuarium Najświętszego Zbawiciela. Związane jest to, z cudownym obrazem Pana Jezusa Miłosiernego. Obecnie parafia Przeginia składa się z 4 wiosek: Zederman, Przeginia, Kogutek i Zadole Kosmolowskie. Parafia należy do diecezji sosnowieckiej i dekanatu w Sułoszowej.
W średniowieczu i w czasach nowożytnych w Przegini, jak prawie w każdej parafii  istniał szpital i szkoła parafialna. Nie był to jednak szpital, lecz  przytułek ubogich,  nazywany przez ówczesna ludność szpitalem. Pierwsza odnotowana informacja o szpitalu w  Przegini pochodzi z 1783 roku. Było w nim wtedy 7 ubogich. Inne  źródło z 1790 roku. podaje na informacje, że w szpitalu było  2 ubogich.
O istnieniu szkoły parafialnej  w Przegini, świadczy Piotr, syn Andrzeja, który w 1440 roku był studentem Akademii Krakowskiej. Jednak pewne informacje o szkole przegińskiej posiadamy dopiero z I połowy XVII wieku. Są one zawarte w opisach wizytacji parafii Przeginia. W 1602 roku istniała szkoła, której kierownik posiadał dom z ogrodem. Pobierał one pensje od proboszcza. Piętnaście lat później, tj. 1617 roku wizytator zanotował, że kierownik szkoły, Stanisław,  posiada dom bez ogrodu.  W 1644 roku odnotowano jedynie, że jest w Przegini budynek szkolny.  Innym źródłem wzmiankującym o szkole w Przegini  jest dokument z 1659 roku, wydany przez wójtów parafii przegińskiej, pod którym podpisany jest też m.in. nauczyciel o imieniu Stanisław. Na przełomie XVII i XVIII wieku szkoła podupadła. Została reaktywowana w końcu XVIII wieku - w 1790 roku posiadała 8 uczniów. Po jakimś czasie szkoła ponownie zaprzestała funkcjonować. Po raz drugi szkołę reaktywowano w 1817 roku, lecz jej działalność nie trwała długo, bo zaledwie kilkanaście lat. Ponownie szkoła zaczęła funkcjonować w 1912 roku. W roku 1983, po wieloletnich staraniach miejscowej ludności wybudowano w Przegini nowy budynek szkolny. W 1999 roku na skutek reformy oświatowej nastąpiła reorganizacja szkoły podstawowej w Przegini, z ośmioklasowej na sześcioklasową szkolę podstawową. W tym samym budynku szkolnym, w którym mieści się szkoła podstawowa funkcjonuje też Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II, do którego uczęszczają dzieci z Przegini,  Czubrowic i Racławic. 

W Przegini istnieje wiele organizacji społecznych i kulturalnych. Przed II wojną światową powstały takie organizacje społeczne jak: Ochotnicza Straż Pożarna; Orkiestra Dęta; Koło Gospodyń Wiejskich; Kółko Rolnicze. Gdzieś od lat 50. do 80 ubiegłego wieku istniała w Przegini Gmina Spółdzielnia Samopomoc Chłopska. W latach 60. ubiegłego wieku założono we wsi Ludowy Zespół Sportowy i wybudowano boisko do piłki nożnej. Od kilkunastu lat istnieje młodzieżowy zespół  artystyczny Sokoły.  Jest we wsi Dom Ludowy, biblioteka, istnieje ośrodek zdrowia, nowa remiza strażacka, apteka, budynek szkolny. Wieś posiada wodociąg, gazociąg, sieć telefoniczną i kanalizacyjną.
W latach 1950-1954 Przeginia była siedzibą gminy; w latach 1954-1973 Gromadzkiej Rady Narodowej. Ponownie gmina w Przegini była w latach 1973-1975.  Od 1975 roku, wieś weszła w skład gminy Jerzmanowice-Przeginia. Jest drugą co do wielkości miejscowością w gminie. Liczy ok. 2300 mieszkańców (dane z 2006 r.) .

Kazimierz Tomczyk